Ο ΤΡΥΓΟΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ
Του Πέτρου Πρ. Γούλιου
Ο τρύγος ή τρυγητός γινόταν ανέκαθεν στην περιοχή Αμυνταίου αρχές Οκτωβρίου, για την ακρίβεια, αμέσως την άλλη μέρα μετά το πανηγύρι της Δευτέρας.
Παλιότερα έμοιαζε το μάζεμα των σταφυλιών με τα μαντίλια στα μαλλιά των κοριτσιών με λαϊκό πανηγύρι και ιεροτελεστία όπως θα περιγράψουμε παρακάτω. Από νωρίς το πρωί ξεχύνονταν στον κάμπο του Αμυνταίου και ιδιαίτερα στο Άγιο Παντελεήμονα (Πάτελι) κάρα-ιππήλατες άμαξες γεμάτα με κορίτσια και αγόρια με γέλια και τραγούδια. Τα σταφύλια χύνονταν χίμα σε μουσαμά-καραβόπανο και μεταφέρονταν για αποθήκευση στα σπίτια ολόκληρες οι ποσότητες.
Με την ανάπτυξη οινοποιητικών επιχειρήσεων μετά την δεκαετία του εβδομήντα, τα σταφύλια αγόραζαν μέσα από τα αμπέλια οι έμποροι-βιομήχανοι και μικρότερες ποσότητες προορίζονταν για αποθήκευση στα κελάρια-αποθήκες των παραγωγών.
Το πάτημα των σταφυλιών παλιά γινόταν πάνω στο μουσαμά, στα κάρα και μεταφέρονταν με ξύλινους κάδους στα ξύλινα βαρέλια χωρητικότητας 500-100-2000 λίτρων-κιλών στα υπόγεια-αποθήκες. Υπήρχαν πατητήρια ξύλινα στις αυλές με χειρολαβές για την μεταφορά όταν ήταν άδεια.
Το σχήμα τους έμοιαζε με μισό βαρέλι κομμένο οριζόντια.
Ο μούστος-το γλεύκος γινόταν πετιμέζι στη φωτιά πάνω σε πυροστιές-τρίποδα σίδερα τριγωνικά στην αυλή με προσθήκη σακιού, μικρού με άσπρο χώμα μόνο, για να είναι πιο γλυκό το πετιμέζι.
Με αυτό κατάβρεχαν τα γλυκά ταψιού (μπακλαβάς, σεραγλί) ή έφτιαχναν χαλβά με σιμιγδάλι ή νισεστέ ψητό ως γλυκό στο τραπέζι. Τα χειμωνιάτικα βράδια έτρωγαν αλεύρι ψητό καλαμποκίσιο (κατσαμάκι) και το βουτούσαν μπουκιές-μπουκιές στο γλυκό -σαν μέλι- πετιμέζι πάνω στο σοφρά-τραπέζι ξύλινο με κοντά πόδια καταγής ή πάνω στο κρεβάτι.
Σε χάλκινα ταψιά μεγάλα στη φωτιά στην αυλή, έβραζαν από ρώγες των σταφυλιών γλυκό μέχρι που να πυκτώσει με προσθήκη μούστου και τα έβαζαν σε πήλινα δοχεία (καναβάζες) για ολόκληρο το χειμώνα αποθήκευση.
Με κομμάτια από κολοκύθια μικρές φέτες εμπλουτισμένες με μούστο έβραζαν στη φωτιά και γινόταν γλυκό του κουταλιού εξαιρετικό ή σε τρίφτη έκοβαν κομμάτια μικρά το κολοκύθι και έκαναν το καρυδάτο γλυκό ίδιο σαν αυτό που πουλούν τα εργαστήρια γλυκών στη Φλώρινα σήμερα.
Ο τρύγος όταν γινόταν σε περίοδο λιακάδας-καλοκαιρίας δεν παρουσίαζε προβλήματα στη συγκομιδή των σταφυλιών. Τα πράγματα όμως δυσκόλευαν όταν άρχιζαν οι βροχές του φθινοπώρου. Τα ώριμα σταφύλια πολύ εύκολα με την υγρασία σάπιζαν πάνω στα κλήματα και η σοδειά πήγαινε χαμένη. Οι κόποι των αμπελουργών είναι πολύ μεγάλοι, αφού σκύβουν δεκατρείς φορές σε ισάριθμες δουλειές που κάνουν μέχρι να ωριμάσουν τα σταφύλια. Πέρυσι, για παράδειγμα, οι συνεχείς βροχές του Οκτωβρίου είχαν αποτέλεσμα αποκαρδιωτικό για τους αμπελουργούς. Δεν μπόρεσαν να μαζέψουν τα σταφύλια από την υγρασία και σάπισαν πάνω στα κλήματα.
Με την οικονομική κρίση που είχαμε ούτε αποζημιώσεις δόθηκαν και το εισόδημα ήταν πενιχρό ή ανύπαρκτο για τους περισσότερους γεωργούς. Δεν υπερβάλλουμε καταστάσεις, αλλά αποτυπώνουμε την πραγματικότητα όπως τη βιώνουν με μεγάλη πικρία οι γεωργοί και σε άλλες παραγωγές προϊόντων.
Επειδή πολλοί κάτοικοι του νομού μας βάζουν στο σπίτι κρασοστάφυλα αγοραστά του εμπορίου και όχι παραγωγής τους, θα απευθύνω συστάσεις-συμβουλές χρήσιμες για τη σωστή οινοποίηση στις αποθήκες μια και κατάγομαι από τον Άγιο Παντελεήμονα και γνωρίζω καλά, όσα αφορούν τα κρασιά.
Τα πατημένα κρασοστάφυλα σε βαρέλια ανοιχτά πάνω πρέπει να σκεπάζονται είτε με σίτα-σύρμα είτε με καπάκι πλαστικό ή ξύλινο ελαφρά όχι βιδωτά για να μην εισχωρούν τα μικρά κουνουπάκια που κάνουν ξινά τα τσίπουρα-ρώγες με κοτσάνια μαζί κατόπιν και το κρασί ή το τσίπουρο-ρακί.
Πρακτικά μπορούμε να πατάμε με ένα ξύλο τα στέμφυλα για να βγαίνει πάνω στην επιφάνεια το κρασί. Τα κουνουπάκια δεν πλησιάζουν το κρασί-μούστο, αλλά τις φλούδες και μεταδίδουν έτσι την ξινή γεύση. Επιστημονικά η προφύλαξη γίνεται με σκόνη λευκή μεταμισοθφλίτ που ρίχνεται στο πάνω μέρος του βαρελιού 10-15 γραμμάρια ανά 100 κιλά στέμφυλα.
