Η μυστηριακή της «μελαγχολία» μάγεψε τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, ο οποίος τη έκανε γνωστή παντού μέσα από επτά ταινίες του. Ως αυθεντικό «τοπίο στην ομίχλη», η ακριτική Φλώρινα συνε- χίζει να σαγηνεύει όσους περιδιαβαίνουν με «μετέωρο βήμα» τις όχθες του ποταμού Σακουλέβα.
Αναδημοσίευση από το «ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ»
«Πάμε μέσα», θα ακούσεις τους Φλωρινιώτες να λένε, όταν σκοπεύουν να μεταβούν στο Μοναστήρι. Η πόλη της ΠΓΔΜ με την ελληνική παράδοση απέχει μόλις 18 χιλιόμετρα από τη Φλώρινα και πολλοί κάτοικοι της πόλης κατάγονται από εκεί. Είναι και σήμερα η δική τους πόλη και δεν πηγαίνουν μόνο για φθηνά ψώνια, αλλά και για να δουν συγγενείς τους, απογόνους όσων έμειναν πίσω. Οι Μοναστηριώτες που εγκαταστάθηκαν εδώ μετά την Απελευθέρωση το 1912 αποτέλεσαν τη «μαγιά» για τη σύγχρονη Φλώρινα και ήταν εκείνοι που της έδωσαν την ιδιαίτερη ταυτότητά της. Ανθρωποι επιπέδου, μορφωμένοι, λάτρεις του πολιτισμού, δημιούργησαν στην εσχατιά της Δυτικής Μακεδονίας την «πόλη των καλλιτεχνών».
Σκηνικό. Το ιστορικό κέντρο θυμίζει σκηνικό ταινίας του Αγγελόπουλου.
Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα περισσότερα από 2.000 άτομα, σε μια πόλη των 16.000 κατοίκων, περνούν εβδομαδιαίως την πόρτα του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου «Αριστοτέλης», που δεσπόζει σε νεοκλασικό του ιστορικού κέντρου. Ιδρύθηκε το 1941, επί Κατοχής, ως επανασύσταση του παλιότερου μουσικού συλλόγου «Ορφέας», και δύο χρόνια αργότερα οι Ναζί κρέμασαν τον πρώτο μαέστρο της χορωδίας, Δημήτρη Θωμαΐδη, και άλλους 14 αντιστασιακούς. Η θηλιά εκτίθεται σήμερα στο στρατιωτικό μουσείο της Δρέσδης ως μνημείο της ναζιστικής θηριωδίας. Από τον «Αριστοτέλη» πέρασαν δεκάδες καλλιτέχνες, με πρώτο τον διεθνούς φήμης γλύπτη Δημήτρη Καλαμάρα. «Είναι μια πόλη κοιτίδα πολιτισμού, με δεκαεπτά ενεργά τμήματα σήμερα: Εικαστικών, μουσικής, χορού, θεάτρου, ιστορικό αρχείο, λαογραφικό μουσείο κ.ά.», σημειώνει ο πρόεδρος του Φιλεκπαιδευτικού, Κώστας Ραπτόπουλος.
Συνεχιστές μιας παράδοσης δύο αιώνων, των Δροσοπηγιωτών καλλιτεχνών, μια οικογένεια ζωγράφων καταθέτει τη δική της εικαστική πρόταση στην πόλη: Ο πατέρας, Βαγγέλης Ταμουτσέλης, που ξεκίνησε ως αγιογράφος, και οι δύο γιοι του, Νίκος και Παντελής, που φοίτησαν στη Σχολή Καλών Τεχνών της Φλώρινας.
Η πόλη αυτή παράγει, δέχεται και εξάγει πολιτισμό», αναφέρει ο Νίκος Ταμουτσέλης, που εμπνέεται από το φυσικό και αστικό τοπίο της πόλης και από τους μετασχηματισμούς της φύσης. Αγαπημένη του εποχή είναι το φθινόπωρο, όταν στον φυσικό καμβά «χάνεται το πράσινο, αποσυντίθεται η φύση και αποκαλύπτεται το κίτρινο, το κόκκινο, το μοβ, για να υποδεχτεί τον χειμώνα. Τότε και η ομίχλη έχει χρώμα, όπως και το χιόνι, που απορροφά τις εναλλαγές του τοπίου», σημειώνει ο ίδιος.
Αρχοντιά. Η είσοδος παλιού αρχοντικού.
Κατά μία εκδοχή, η αρχαία ονομασία της πόλης ήταν «Χλερινός», της επαρχίας Λυγκιστίδος, την οποία ένωσε ο Φίλιππος με το μακεδονικό βασίλειο. Ο ερευνητής της τοπικής ιστορίας Δημήτρης Μεκάσης δεν ασπάζεται αυτή την εκδοχή. «Ο Χλερινός βρισκόταν σε άλλη θέση, πάνω στο βουνό, και καταστράφηκε τον 1ο μ.Χ. αιώνα από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τον 2ο αιώνα ιδρύθηκε η Φλώρινα στη σημερινή της θέση και κατά πάσα πιθανότητα οφείλει το όνομά της στη Φλώρα, θεά των λουλουδιών και της χλόης», αναφέρει. Επί σχεδόν 14 αιώνες ήταν ένα χωριό, μέχρι την Τουρκοκρατία, οπότε κι έγινε πόλη. Η πληθυσμιακή σύνθεση της Φλώρινας άλλαξε με την εγκατάσταση των Μοναστηριωτών το 1912-13 και δέκα χρόνια αργότερα με την ανταλλαγή των πληθυσμών και την έλευση προσφύγων από τον Πόντο. Βρέθηκε στο επίκεντρο θλιβερών γεγονότων κατά την Κατοχή, καθώς και στον Εμφύλιο. Ακολούθησε μια περίοδος ομαλότητας, πολιτιστικής και οικονομικής ανάπτυξης, στην οποία ωστόσο δεν έλειψαν οι εντάσεις και η καχυποψία, με επίκεντρο μια μερίδα κατοίκων που μιλά και σήμερα το τοπικό ιδίωμα. Πολλές φορές πρωταγωνιστής γεγονότων που δίχασαν την πόλη ήταν ο μακαριστός Μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης, που σφράγισε τη μακρόχρονη θητεία του σηκώνοντας τη σημαία της «ιερής» επανάστασης, και αφορίζοντας τον «άθρησκο» Θόδωρο Αγγελόπουλο και τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι. Η πλειονότητα του πληθυσμού πήρε το μέρος του αείμνηστου σκηνοθέτη, ο οποίος συνέχιζε να αποκαλεί τη Φλώρινα «μούσα» του και να αιχμαλωτίζει κινηματογραφικά τα ομιχλώδη τοπία της στις όχθες του Σακουλέβα και στο ξενοδοχείο «Διεθνές». «Μερικές φορές δεν επιλέγεις τι αγαπάς. Απλά συμβαίνει», έχει πει για την πόλη ο σκηνοθέτης.
«Η Φλώρινα έχει μια αύρα, ένα μυστήριο. Δεν σε αφήνει να καταλάβεις γιατί θέλεις να έρθεις και να ξαναέρθεις», επαυξάνει ο Γιάννης Αριστείδου, εκδότης της τοπικής εφημερίδας «Ελεύθερο Βήμα», και συνεχίζει: «Αυτό οδήγησε τον Αγγελόπουλο, αυτό κρατά κι εμάς εδώ. Υπάρχουν ευκαιρίες για καλύτερο επαγγελματικό μέλλον αλλού, αλλά δεν φεύγουμε. Η βόλτα στο ποτάμι, τα κρύα τα νερά της βαρυχειμωνιάς των 8 μηνών, τα καπνισμένα σπίτια, οι καλές παρέες. Ολα αυτά είναι η Φλώρινα».
Διεθνές. Το ιστορικό ξενοδοχείο που λάτρεψε ο «Τεό». Ο ιδιοκτήτης του, Γιώ-ργος Βελιάνης.
Παρόν και παράδοση
Στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, οι Φλωρινιώτες έχουν ένα αίσθημα πικρίας και εγκατάλειψης. Η πόλη έμεινε έξω από τη σύγχρονη Εγνατία, μολονότι η αρχαία περνούσε από εδώ, ενώ πρόσφατα διακόπηκε και η σιδηροδρομική της σύνδεση με τη Θεσσαλονίκη, λόγω περικοπών. Η μοναδική μεγάλη βιομηχανία της περιοχής -το εργοστάσιο της ΔΕΗ, που απασχολεί 400 εργαζόμενους- προορίζεται για πώληση, ενώ η τοπική οικονομία βασίζεται κυρίως στην αγροτική παραγωγή, με γνωστότερα προϊόντα την πιπεριά Φλωρίνης και τα φασόλια Πρεσπών, και λιγότερο στον τουρισμό.
Μελέτη. Πλάι στο κανάλι του ποταμού Σακουλέβα.
Οι πανεπιστημιακές σχολές (Παιδαγωγική, Εικαστικών κι Εφαρμοσμένων Τεχνών, Βαλκανικών Σπουδών), έχουν τονώσει την τοπική οικονομία. Ωστόσο, η οικονομική δυσπραγία είχε ως αποτέλεσμα κάποια τμήματα ΤΕΙ να κλείσουν, αλλά και να κάνουν πολλούς να επισκέπτονται συχνότερα το Μοναστήρι. «Παλιότερα έρχονταν οι Μοναστηριώτες εδώ κατά κύματα, αλλά από τη δεκαετία του ’90 με το “Μακεδονικό” αυτό σταμάτησε και τώρα η τάση αντιστράφηκε», σημειώνει ο κ. Αριστείδου, ο οποίος θεωρεί πως «όταν λυθεί το θέμα της ονομασίας θα πάνε τα πράγματα καλύτερα και θα επανέλθουμε στα παλιά».
Η πόλη περηφανεύεται και για τους «ξιφομάχους» της. Δηλαδή, για τους αθλητές της ξιφασκίας, του αθλήματος που έχει βαθιές ρίζες στην πόλη και της έχει χαρίσει παγκόσμιες διακρίσεις. Η Ιωάννα Χρήστου είναι η πρώτη και μοναδική μέχρι σήμερα Ελληνίδα αθλήτρια που αναδείχτηκε Ολυμπιονίκης στο εν λόγω άθλημα, κατακτώντας την 8η θέση στους Αγώνες της Αθήνας το 2004, ενώ έχει στο ενεργητικό της και μία 3η θέση σε παγκόσμιο πρωτάθλημα καθώς και πολλές πρωτιές σε εθνικό επίπεδο. «Η ξιφασκία είναι βαθιά ριζωμένη στην πόλη μας. Κάποιοι αθλητές πριν από μας επένδυσαν σε αυτό, με καλή οργάνωση και σύγχρονες υποδομές. Το αποτέλεσμα τους δικαιώνει», παρατηρεί η αθλήτρια του Ομίλου Ξιφασκίας Φλώρινας (ΟΞΙΦ), που ξεκίνησε σε ηλικία 13 ετών και έφτασε στην κορυφή του αθλήματος. «Είναι ένα άθλημα στρατηγικής, που απαιτεί και φυσική κατάσταση, αλλά και μυαλό», λέει σήμερα στους λιλιπούτειους αθλητές του ΟΞΙΦ, όπου απασχολείται ως προπονήτρια.
Πρόεδρος. Ο πρώην πρόεδρος του Φιλε-κπαιδευτικού Συλλόγου «Αριστοτέλης»,
Παύλος Βαφει-άδης, στις εγκαταστάσεις του.
Στοιχεία
Η Φλώρινα σε αριθμούς
• 2ος μ.Χ. αιώνας: Ιδρυση της Φλώρινας από τους Ρωμαίους.
• 1383 Κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς.
• 1913 Εγκατάσταση προσφύγων από το Μοναστήρι.
• 1922 Εγκατάσταση προσφύγων από τον Πόντο.
• 16.711 κάτοικοι είναι ο πληθυσμός της πόλης.
• 7 ταινίες γύρισε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στη Φλώρινα.
• 1991 Ο μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος Καντιώτης αφορίζει τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο και τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΓΝΑΤΙΑΔΗΣ
[email protected]
ΦΩTOΓΡAΦIEΣ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΣΒΑΝΤΗΣ
[email protected]
