Η πρώτη κριτική για το συνέδριο
του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας για το Προσφυγικό Ζήτημα
Της Πέπης Ρηγοπούλου στην εφημερίδα των συντακτών της 22-3-2023
Ο προσφυγικός κόσμος στην Ελλάδα μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης: Ιστορία, Εκπαίδευση, Πολιτισμός, Μνήμη – ήταν ο τίτλος του Πανελληνίου Συνεδρίου που οργάνωσε στη Φλώρινα το Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, με την επιστημονική ευθύνη της καθηγήτριας Σοφίας Ηλιάδου-Τάχου, που δούλεψε με φοιτητές, μεταπτυχιακούς, υπ. διδάκτορες του Τμήματος κ.ά. Οι περίπου 125 σύνεδροι με τον πλούτο των παρεμβάσεων τους και χωρίς να πρεσβεύουν παρόμοιες ιδέες για την περίοδο που προηγήθηκε και ακολούθησε τη Συνθήκη της Λωζάνης, αποδέχονταν μια επιστημονική ηθική που δεν επιτρέπει την κατάργηση του λογικού ελέγχου και του ψύχραιμου διαλόγου εξαιτίας ιδεολογικών πεποιθήσεων. 0 διάλογος που αναπτύχθηκε βασιζόταν μεν στην τεκμηρίωση των απόψεων με βάση το ιστορικά ορθό, αλλά οι προσεγγίσεις ήταν ανοιχτές στην Ιστορία του πολιτισμού και επίσης στη σύνδεση της Ιστορίας με την ευαίσθητη περιοχή του τραύματος. Δεν είναι το τραύμα που βάζει όρια στην ορθολογική ανάγνωση της Ιστορίας αλλά ο ίδιος ο ορθολογισμός με τα όρια που του επιβάλλει το απρόβλεπτο, το ασυνείδητο με τα αχαρτογράφητα εδάφη του, τις εμμονές, τις ματαιώσεις, τη ζήλια, τον φόβο. Εκτός κι αν δεχτούμε ότι αυτό δεν υπάρχει ή μπορεί να εξαλειφθεί και μας δέσουν όλους μαζί για τις εκτός λογικής πράξεις μας, χωρίς το ελαφρυντικό της σύγχυσης ή του βρασμού ψυχής.
Το πώς και με πόσους τρόπους το ιστορικό βίωμα και το ιστορικό τραύμα εγγράφονται στην ψυχή, τη συμπεριφορά και τα έργα των προσώπων και των συνόλων είναι κάτι που αναδύεται στα τεκμήρια που μας άφησαν οι εποχές εκείνες, όσο και στις συζητήσεις που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Η με όρους αποδοχή είτε η άρνηση των γεγονότων, η εξιδανίκευση είτε η δαιμονοποίηση, η ενοχοποίηση των άλλων είτε η αυτοενοχοποίηση είναι μερικές μόνον από τις σχετικές στάσεις που έχουν εντοπιστεί και μελετηθεί.
Η Πολιτική Επιστήμη, η Ιστορία, όπως επίσης και η Επιστήμη των Διεθνών Σχέσεων δεν μπορεί παρά να βασίζονται στον έλεγχο των τεκμηρίων που αφορούν τα γεγονότα τα οποία μελετούν. Από την άλλη, ωστόσο, πλευρά είναι φανερή η ανάγκη να ανατρέχουν στο χρονικό, το πολιτισμικό και το ψυχικό βάθος όπως αυτά αποτυπώνονται όχι μόνο στο πεδίο της οικονομίας, της πολιτικής κ,λπ., αλλά και σε αυτό των τεχνών και των συμβολικών εκφράσεων της ψυχής. Η Ιστορία δεν μπορεί να ολοκληρωθεί παρά ως Ιστορία του πολιτισμού.
Θεωρώ ότι η ερευνητική και επιστημονική φυσιογνωμία του συνεδρίου αυτού μπορεί να εμπνεύσει και άλλες πρωτοβουλίες που σχετίζονται με την Ιστορία της τραυματικής εκείνης περιόδου, η οποία παραμένει προκλητικά παρούσα.
