Διάλογο – συζήτηση έχουμε με δύο τουλάχιστον ή περισσότερα πρόσωπα. Από τη φύση του ο διάλογος δεν είναι μονόδρομος,αλλά λεωφόρος– πλατύς δρόμος διπλής– πολλαπλής κατεύθυνσης.
Ο διάλογος εδράζεται στη γνήσια πολυφωνία, στο μωσαϊκό αντιλήψεων και ιδεών αντίθετων που αγωνίζονται στο στίβο του λόγου και του αντιλόγου, για τη σύνθεση νέων ή ενιαίων από κοινού κατευθύνσεων της συνισταμένης δυναμικής τους. Η λέξη του διαλόγου έχει περάσει αυτούσια σε πολλές Ευρωπαϊκές γλώσσες από την αρχαία Ελλάδα όπου γεννήθηκε και μεγαλούργησε.
Ο Φιλόσοφος Σωκράτης κι ο μαθητής του ο Πλάτωνας στις διδασκαλίες τους με τους μαθητές τους χρησιμοποίησαν ευρύτατα το διάλογο με τρόπο θαυμάσια αριστοτεχνικό. Στα μαθήματα του Σωκράτη παραβρίσκονταν και μαθητές με αντίθετη γνώμη και αποκρούονταν από τα επιχειρήματα του Δασκάλου τους με βάση τη μαιευτική μέθοδο. Με ερωτήσεις και απαντήσεις προχωρούσε η συζήτηση, ώσπου στο τέλος οι συνομιλητές εξαναγκάζονταν σιγά-σιγά με πειστικά επιχειρήματα να συμφωνήσουν με τη γνώμη του, ξεγεννώντας έτσι την σκέψη τους όπως μια μαία το παιδί με τη διαδικασία τοκετού, την ετοιμόγεννη.
Ο διάλογος είναι μια μορφή συζήτησης αρχικά με ερωταποκρίσεις σύντομες- στιχομυθία που διερευνά το θέμα που εξετάζει με σφαιρική- πολύπλευρη διόπτευση και βαθιά κριτική ανάλυση.
Βασική αρχή του διαλόγου είναι η καθολική συμμετοχή με ίσο δικαίωμα έκφρασης του λόγου ελεύθερα και ανεμπόδιστα. Η ισονομία, η ισοπολιτεία, η ισηγορία είναι αρχές στις οποίες στηρίζεται ο διάλογος σε εθνικό και διεθνικό επίπεδο. Χωρίς ουσιαστικό διάλογο είναι αδιανόητο ένα δημοκρατικό και φιλελεύθερο κοινοβούλιο- βουλή. Ο αναβαθμισμένος διάλογος δεν έχει ύβρεις και κατώτερα πάθη, αλλά αυτοσυγκράτηση και ευπρέπεια στην πλοκή και τη διασταύρωση των γνωμών.
Όσοι μετέχουν σε ένα διάλογο και αυτός που τον συντονίζει δεν υπακούεται, εκβιάζεται ή καταπνίγεται η φωνή του λόγου και αλλοιώνεται το περιεχόμενο και η ποιότητα του, κάτι που θυμίζει συχνά το αλαλούμ με φωνασκίες στα τηλεοπτικά «παράθυρα» ιδίως των ιδιωτικών καναλιών.
Στο διάλογο που μετέχει κάποιος πρέπει να δείχνει υποχωρητικότητα, ευγένεια, μετριοπάθεια. Μα έχει ξεπεράσει το δογματισμό με την άκαμπτη γνώμη, το φανατισμό- πάθος ατής γνώμης, τις προκαταλήψεις. Να αναζητά αναθεώρηση, βελτίωση της άποψης του, να έχει την ικανότητα να μπαίνει στη θέση του άλλου και να ξεπερνά τη φιλαρέσκεια και τη προβολή- επίδειξη.
Ανάγκη να αντιδιαστείλουμε- ξεχωρίσουμε τον ουσιαστικό διάλογο από τον τυπικό, τον κατ’ επίφαση διάλογο. Πολλές φορές η παραδοχή του διαλόγου και των αρχών του με λόγια, συγκρούεται με την καταπάτηση τους στην πράξη. Διαλαλούμε με έμφαση τα καλά του διαλόγου και στην πράξη αναιρούμε όλα τα μέσα του διαλόγου και εφαρμόζουμε τον αυταρχισμό, τον εκφοβισμό, την άσκηση ψυχολογικής βίας, το διάλογο από θέση ισχύος, με σκοπό και στόχο όχι την ελεύθερη έκφραση της γνώμης, αλλά την καταστολή της και στη θέση της τη συμμόρφωση κάποιου δόγματος, την τυφλή υπακοή καταληκτικά.
Οι διεθνείς διαφορές επιλύονται μεταξύ των κρατών με διάλογο και σε τελική ανάλυση, η Παγκόσμια ειρήνη διατηρείται, επειδή περνάει από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων κάθε εμπλοκή ή αντιδικία των κρατών.
Η διαιτησία ως μέσο επίλυσης διεθνών διαφορών, στεγάζει και φιλοξενεί διαπραγματεύσεις- διάλογο
επαναλαμβανόμενο μέχρι άρσης της διαφοράς ή του αδιεξόδου. Το αντίθετο του διαλόγου η σύγκρουση- ο πόλεμος .περιττό είναι να απαριθμήσουμε τις καταστρεπτικές συνέπειες που επιφέρει.
Σε ατομικό επίπεδο ο διάλογος με τον εαυτό μας οδηγεί στην αυτογνωσία, στη λύτρωση από τη μοναξιά και την ικανότητα να έχουμε καλές σχέσεις με τους άλλους. Σε διαπροσωπικό, συλλογικό επίπεδο, η σύγκληση, η συναίνεση, ο συμβιβασμός, είναι παράγωγα προϊόντα του διαλόγου.
Η διαφωνία στην πορεία ενός διαλόγου λειτουργεί ως ιμάντας-λουρί κίνησης, ενώ η συμφωνία-ταύτιση όλων των απόψεων μπορεί να εκφράζεται με αδιαφορία ή και αναίρεση του διαλόγου- τύπου αυταρχικού και εκβιαστικού μονολόγου σιωπής ή αποσιώπησης άλλων γνωμών που αποτελούν δομικά στοιχεία ενός γνήσιου, ελεύθερου.
Πέτρος Πρ. Γούλιος
Φλώρινα
